Waarom je in Blankenberge een zee van Hasseltse keramiek vindt?
Als de stenen onder Bibliotheek Hasselt Limburg konden spreken, hoorde je heel wat boeiende verhalen. Zo maakten ze in 1895 de opbouw van de keramiekfabriek van dichtbij mee. De bloei van deze industrie zou de binnenstad van Hasselt voorgoed veranderen.
Voorzichtig banen we ons een weg door de breekbare keramiekgeschiedenis...
Visionair oog
Verschillende Hasseltse bankiers, jeneverbaronnen en de Brusselse keramist Baudoux tekenden de industriële toekomst van Hasselt uit op de straatstenen van de Badderijstraat. Onder het visionaire oog van Baudoux voltrok zich een keramiekfabriek midden in de stadskern. Door de opkomende art-nouveaustijl sleepte de kwalitatieve Hasseltse keramiek de ene na de andere prestigieuze prijs in de wacht, zoals de Grand Prix op de wereldtentoonstelling van 1897 in Brussel. In datzelfde jaar kocht koning Leopold II twee vazen uit de fabriek aan. De trein leek vertrokken.
Mooi kleurenpalet
Dat verschillende jeneverbaronnen in het bestuur van de fabriek zetelden, hoeft niet te verbazen. In de loop der jaren rolde het bedrijf een twintigtal likeurkruiken en diverse reclameborden voor de jeneverindustrie uit. De producten, van vazen tot kruiken, kregen vaak een felle kleur. En dat sloeg aan, tot in... Blankenberge en zelfs ver voorbij de landsgrenzen. Voordat het aardewerk werd gebakken, brachten de vaak extreem jonge arbeiders metaaloxides aan op de klei. In de oven ontstond via oxidatie en reductie een chemische reactie die de objecten hun kleuren gaf. Mevrouw Dirix-Valkeneers vertelde in 1974 op 92-jarige leeftijd over dat typische kleurproces:
Dirix-Valkeneers: "Ik was 14 jaar toen ik in de keramiekfabriek ging werken. Er waren nog andere meisjes tewerkgesteld. Onze taak bestond erin vazen en andere siervoorwerpen uit een soort aardewerk met verf te bestrijken. Wij gebruikten meestal drie verschillende kleuren. Na het beschilderen gingen deze voorwerpen voor 24 uur de oven in om gebakken te worden."
Bouwkeramiek
Ingenieur Alphonse Gatz blies de fabriek enkele jaren later een tweede leven in. De sierkeramiek liep als een trein op hete kolen, dus was de ingenieur klaar om zich op een nieuw segment in de markt te storten: modulaire keramische bouwelementen. Zo kan je in sommige historische gebouwen nog met je blote achterwerk op een sanitaire installatie uit Hasseltse keramiek gaan zitten. Fris, hé? De bouwkeramiek, met onder meer siertegels en tegeltableaus, beleefde onder Gatz haar gloriedagen. Zo ontdek je van de Ardennen tot aan de kust nog gevels met stukjes keramiekkunst uit Hasselt.
De laatste adem
Ondanks het wereldwijde succes en de gewonnen prijzen kwam de productie van keramiek in 1954 tot een definitief einde. Forse kapitaalinjecties van verschillende spelers bleken niet voldoende om de fabriek, die op dat moment 1 miljoen frank in het rood stond bij de bank, weer rendabel te maken. De verouderde installaties en de bijbehorende milieuhinder in de binnenstad deden de eens zo bejubelde keramiekontwerpers de das om. Niet veel later zou een groot elektronicaconcern de productieve aarde van de Badderijstraat omwoelen. Benieuwd welke magnaat er neerstreek? Ontdek het hier.
Unieke troeven
Tegenwoordig komt veel hedendaagse keramiek uit goedkope productielanden zoals China en Taiwan. Maar échte verzamelaars pikken de Hasselste keramiek er zo uit. Die laat de nieuwe generatie kwalitatief ver achter zich, dankzij het kleurgebruik en nog een tweede troef: druipglazuur, het resultaat van een proces dat door voortdurend experimenteren alsmaar is verfijnd. Het glazuur komt in het zonlicht tot leven, dankzij een bijzondere mix van diverse chemische en minerale bestanddelen én de perfecte beheersing van de baktemperatuur.
Hasseltse keramiek blijft daardoor een felbegeerd goed, volgens fanatieke verzamelaars tot in het interieur van ons koningshuis toe. Staan de vazen uit 1897 nog te pronken in de imposante hallen van het paleis in Laken? Wie zal het ons vertellen …
Zin in een ander ritje langs de Hasseltse geschiedenis? Ontdek alle moet-je-weetjes hier.
